I.
Giriş
Tarım ve Orman
Bakanlığının Kontrolüne Tabi Ürünlerin İthalat Denetiminin nasıl yapılacağına
dair usul ve esaslar bilindiği üzere yıl sonunda yayımlanan ithalat
tebliğleriyle (Ürün Güvenliği ve Denetimi: 2024/5) belirlenmektedir. Söz konusu
tebliğ kapsamındaki ürünlerin Serbest Dolaşıma Giriş Rejimi, Dahilde İşleme
Rejimi, Hariçte İşleme Rejimi, Gümrük Kontrolü Altında İşleme Rejimi ve Geçici
İthalat Rejimine konu edilmesi halinde mezkûr bakanlık tarafından alınan
uygunluk yazıları Tek pencere Sistemi (TPS) vasıtasıyla ilgili beyannamelerin 44
nolu kutusuna kaydedilmektedir.
GTİP ve tanım olarak
tebliğ kapsamında olmakla birlikte kullanım alanı itibariyle insan sağlığı ve
güvenliği ile hayvan ve bitki varlığı ve sağlığı yönünden kapsam dışında kalan
ürünler ise zikredilen tebliğin 10.maddesinde ayrıntılı olarak sayılır; kapsam
dışında kalan ürünlerin her biri için önceden belirlenmiş referans numaraları
kullanmak şartıyla uygunluk denetimine tabi olmadan ithalat işlemleri
tamamlanırdı. Kapsam dışına yönelik referans numaraları uygulamasından önce ise
tebliğin “EK-10”unu işgal eden Taahhütname kullanılır, amiyane tabirle “vallahi
de billahi de gıda ve gıda ile temas eden madde ve malzemelerin imalatında
kullanmayacağım” şeklinde deklarasyon beyannamelere eklenirdi.
Durum bu minval üzere
olmakla birlikte 2024 yılında zikredilen tebliğin Muafiyetler ve kapsam dışı
başlıklı 10.maddesi güncellenerek “Muafiyetler ve kapsam Dışı“ olgusunun
Yetkilendirilmiş Gümrük Müşaviri (YGM) raporuyla tevsik edilmesi yönünde
mevzuatımıza yeni bir uygulama entegre edilmiştir. Bu makalemizde söz konusu
uygulamaya ilişkin düşüncelerimizi paylaşmaya gayret edeceğiz.
Anahtar Kelimeler & Kısaltmalar:
Tarım ve Orman Bakanlığı, Ürün Güvenliği
ve Denetimi (ÜGD), Kapsam Dışı, Yetkilendirilmiş Gümrük Müşaviri (YGM), Gümrük
tarife İstatistik Pozisyonu (GTİP), Tek
pencere Sistemi (TPS),
II.
Hangi Durumlarda YGM Raporu Tanzim Edilecek?
Her ne kadar Yetkilendirilmiş Gümrük
Müşavirlerince yapılacak iş ve işlemlere ilişkin Ticaret Bakanlığımızca (Gümrükler
Genel Müdürlüğü tarafından) bu makale kaleme alınana kadar (07.01.2024) herhangi
bir düzenleme yapılmadığı bilinmekteyse de en kısa zamanda YGM tebliğinde ve Yetkilendirilmiş
Gümrük Müşavirliği Uygulamasına ilişkin bünyesinde YGM rehberini barındıran
2016/21 sayılı genelgede güncelleme yapılacağı ön görülmektedir.
Diğer yönden Tarım ve Orman Bakanlığının
Kontrolüne Tabi Ürünlerin İthalat Denetimi Tebliği (Ürün Güvenliği ve Denetimi:
2024/5)’nden hareketle aşağıdaki ürün gruplarının ilgili tebliğ kapsamında kullanılmadığı
hususunun YGM Raporu ile tevsik edileceği söylenebilir. Buna göre:
1- Fatura tutarının 500.000 TL’nin
üzerinde olması halinde,
2- Tebliğin Ek-1/A ve Ek-1/B’de
yer alan ve Ülkeye Girişte Veteriner Kontrollerine Tabi Olan Hayvan ve Ürünlere
Dair Yönetmelik kapsamı dışında olması veya kapsam içerisinde olmakla beraber ürünlerin
a.
Petrol sanayii,
b.
Beşerî ilaç sanayii,
c.
Sabun sanayii,
d.
Kozmetik sanayii ve benzeri,
Tarım ve Orman Bakanlığınca denetime
tâbi olmayan sanayilerde kullanılmak üzere ithal edilmesi halinde,
3- Tebliğin Ek-2’sinde yer alan
ürünlerin gıda ile temas etmeyecek, gıda ve yem sanayii dışında ve/veya
karşılarında belirtilen amaçlar dışında kullanılacak olması halinde,
4- Tebliğin Ek-4’ünde yer alan
ürünlerin hayvan sağlığı amacı dışında kullanılacak olması halinde,
5- Tebliğin Ek-5’inde yer alan
ürünlerin veteriner tıbbi ürün ve veteriner tıbbi ürün imalinde kullanılan
hammadde sanayiine verilmeyecek olması halinde,
6- Tebliğin Ek-6’sında yer alan
hammaddelerin bitki koruma ürünü sanayiine verilmeyecek olması halinde,
7- Tebliğin Ek-2, Ek-5 ve Ek-6’sında
yer alan ürünlerin laboratuvar analizinde kullanılacak olması halinde,
yapılan beyana uygun kullanımının veya
tesliminin gerçekleştirildiğinin tespiti Yetkilendirilmiş Gümrük Müşaviri
Raporu ile yapılacağı hüküm altına alınmıştır. Bununla birlikte YGM raporunun
ibraz edilmesi İthalatçının, kapsam dışı beyanıyla ithal ettiği ürünlerin beyana
uygun kullanımı veya teslimi konusundaki sorumluluğunu ortan kaldırmadığı için;
a- Muhasebe kayıtlarının söz
konusu durumu tevsik edecek şekilde tutulması,
b- Kayıtların özellikle genel
kabul görmüş muhasebe ilkeleri ve muhasebe standartları esas alınarak
tutulması,
c- Kapsam dahili ve kapsam
harici ürün ithalatı yapılıyorsa ürün gruplarının izlenebilirliğine yönelik
kodlama sisteminin oluşturulması,
d- Somut olay konusu ürünün
devri veya satışı söz konusu olduğunda satış faturaları üzerine “Tarım ve Orman
Bakanlığının Kontrolüne Tabi Ürünlerin İthalat Denetimi Tebliği (Ürün Güvenliği
ve Denetimi: 2024/5) Kapsamı Dışı Kullanımlar içindir” meşruhatının yazılması.
e- Satış Sözleşmelerine bu
konuya yönelik maddeler eklenmesi; ürünlerin kapsam dışında kullanılacağına
dair taahhütname alınması,
f- Nihai ürüne ilişkin üretim
planlaması yapılırken “Kapsam Dışı” kavramının göz önünde bulundurulması,
faydalı olacağı gibi YGM tarafından
hazırlanacak raporun sıhhatli bir şekilde tekemmül ettirilmesine yardımcı
olacaktır. Ayrıca yaptırımların ve mağduriyetlerin yaşanması da minimize
edilecektir.
III.
Yaptırımlar
İnsan sağlığı ve güvenliği ile hayvan ve bitki varlığı söz konusu
olduğundan ithal edilen ürünlerin kapsam dışındaymış gibi beyan edip; kapsam
içinde kullanılması mevzuatımızın en ağır yaptırımlarına müstahak görülmesi
tabiidir. Bu bakımdan tebliğe aykırı hareket edenler, yanlış veya yanıltıcı
beyanda bulunanlar ile sahte belge kullananlar, ibraz edenler veya belgede
tahrifat yapanlar hakkında anılan tebliğin 13.maddesinde hüküm altına alındığı
üzere, 7223 sayılı Ürün Güvenliği ve Teknik Düzenlemeler Kanunu, 4458 sayılı
Gümrük Kanunu, Teknik Düzenlemeler Rejimi Kararının ilgili hükümleri ve ilgili
diğer mevzuat gereğince müeyyide uygulanacağı izahtan varestedir.
IV.
Bilge Sisteminde Bir Değişiklik Söz Konusu Olacak Mı?
İşlemlerin kendi içerisinde
otokontrolünün olması bakımından BİLGE (Bilgisayarlı Gümrük Etkinlikleri)
sisteminde de güncelleme yapılması gerektiği düşünülmektedir. Zira yapılan
işlem örneklerinden hareketle ithalat işlemlerinde 2024 yılı öncesinden farksız
olarak beyannamelerin sistem kapamalarının yapıldığı ve herhangi bir engelleme,
blokaj veya ek belge gibi enstrümanlar olmadan işlemlerin sonuçlandığı
gözlenmektedir.
Konuyla ilgili olarak geriye dönük
kontrollerin daha sağlıklı yapılabilmesi bakımından beyan aşamasında ilgili
“Kapsam Dışı” referans numarası beyannamenin 44 nolu hanesine kaydedildiğinde
sistemin YGM raporu şeklinde yeni bir belge üreterek karşısına sonradan İbraz
edilecektir anlamına gelen “S” ibaresi getirmesi ve YGM Raporu tevsik edildiğinde “S” ibaresinin
kaldırılarak YGM raporunun referans numarasının girilmesiyle birlikte açık olan
beyannamenin “Kapatılabilir” statüye gelmesi gibi bir uygulamanın benimsenmesi işleyişin
kendi içerisinde tutarlılığını ve otokontrolünü sağlayacağı mütalaa
edilmektedir. Buna benzer örnekleri geçmiş dönemlerde henüz YGM müessesesi
ihdas edilmeden önceki Nihai Kullanım uygulamalarında (2003 ilâ 2008 yılları
arasında) tecrübe ettiğimizi söyleyebiliriz.
V.
Sonuç Ve Değerlendirme,
Konuyla ilgili yakın zamanda
Bakanlığımız (Gümrükler Genel Müdürlüğü) tarafından YGM tebliğinde ve ilgili
genelgede değişiklik yapılmak suretiyle, işlemlerin alt yapısının tahkim
edileceği, uygulamaya yönelik çerçevenin netleştirileceği ve sektörde oluşan kafa
karışıklığının bertaraf edileceği ön görülmektedir.
YGM tarafındaki işlemlerin ise Nihai
Kullanım raporlamalarında kullanılan usul ve yöntemlerle ikmal edileceği
söylenebilir. Yeni düzenlemenin Kamu yararı öncelenerek oluşturulmuş ve 2008
yılından bu tarafa rüştünü ispat etmiş olan Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirliği
sisteminden bakanlığımızın maksimum oranda fayda sağlaması yanında mesleğe yeni
bir dinamizm katacağı sonucunu da beraberinde getireceği kuşkusuzdur. Diğer
yönden meslektaşlarımızın da bakanlığımızın “söz konusu insan sağlığı ve güvenliği ile hayvan ve
bitki varlığının korunmasıysa gerisi teferruattır” yaklaşımına payanda olacak hassasiyette iş
ve işlem tesis etmelerinin ziyadesiyle önemli olduğu
değerlendirilmektedir.
Haki Demirtaş
Yetkilendirilmiş Gümrük Müşaviri
(07.01.2023)
Kaynakça:
1- Gümrük Kanunu- (4458 nolu Kanun) (04.11.1999 tarihli,
23866 sayılı R.G.)
2- Gümrük Yönetmeliği (07.10.2009 t. 27369 s.
R.G.)
3- Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirliği Tebliği
(10.09.2020 t. 31240 s. R.G.)
4- Genelge No: 2016/21 (Yetkilendirilmiş Gümrük
Müşavirliği Uygulaması)
5- Tarım ve Orman Bakanlığının Kontrolüne Tabi
Ürünlerin İthalat Denetimi Tebliği (Ürün Güvenliği ve Denetimi: 2024/5) (31
Aralık 2023 Tarihli ve 32416 Sayılı Resmî Gazete 4. Mükerrer)
