Sistem - Beyan Farkı

Gümrük İdaresi, son zamanlarda gümrük beyanında “sistem-beyan farkı” oluştuğu gerekçesi ile ek tahakkuk ve ceza kararını hem asıl yükümlüye hem de dolaylı temsilciye tebliğ etmektedir. Nedir bu sistem - beyan farkı?

Öncesinde BİLGE Sisteminin yapısını inceleyelim. 2007 yılı Ocak ayından 2010 Ocak ayına kadar BİLGE sistemindeki mesaj yapısı ile işleyen sistem; yükümlüye muhtelif mesajlar getirilerek eşyanın belge kapsamında olup olmadığının beyan ettirilmesi yerine, ilgili belge doğrudan istenilecek, belgenin aranmayacağı durumlar belgenin karşısına yükümlü tarafından kaydedilecektir. Mevzuatla ilgili istisnai durumlara istinaden belgenin aranmayacağı durumlarda, yükümlü tarafından söz konusu belgenin doğrulama alanında “Y” (yok) seçilecek, “referans” ve/veya TCGB ana ekranında yer alan “açıklamalar” alanlarına belgenin aranmama nedeni beyan edilecektir. 2010 yılında 2010/1 sayılı genelge ile bu sistem kaldırılmıştır. Beyanda kalem ekranına göre istenilen referans belge kodu ile belge ibrazı ve muafiyet kodu ile belge muafiyeti ve tahakkuk sistemi gelmiştir.

Bununla birlikte iki önemli uygulama daha yürürlüğe konuldu. Birincisi; Eşyanın cinsi beyan edilirken tarife dilinden yazılması zorunlu olduğundan bilgisayar programcıları GTİP yazıldığında otomatik olarak eşya tamımı 31 nolu haneye atanmaktaydı. Çok ve gereksiz bilgi kaplaması nedeniyle eşyanın ticari tanımı beyan edilmesi uygulaması geldi. “BİLGE Sisteminde beyannamenin kalem ekranındaki 33 no.lu kutuda yer alan eşya GTİP bilgisinin tekerrür olmaması açısından 31 no.lu kutuya taşınması önlenmiştir. Bundan sonra yükümlülerce 31 no.lu kutuya eşyanın ticari tanımının girilmesi gerekmektedir. (2010/31 sayılı genelge)” İkinci konu, gümrük beyanında “belirgin bir şekilde farklı cinste” eşya kavramı.

Gümrük beyanının özü, 2010 yılı itibariyle eşyanın cinsinin doğru beyan edilerek bu eşyaya doğru tahakkuk unsurlarının uygulanmasıdır. GTİP yanlış beyan edilebilir, eşyanın cinsi yanlış olmadığı sürece düzeltilebilir. Ceza uygulanmadan düzeltilemeyen tek unsur eşyanın cinsidir. O da başka bir eşyanın beyanını oluşturması durumunda farklı idari işleme konu tutulmaktadır.

Özetle, eşyanın cinsi “ticari tamını” olarak yazılmalı, bu meyanda tarifelendirilmesi, ticari tanım ve GTİP uyuşup uyuşmadığı tescil öncesinde her daim kontrol edilmelidir.

Diğer taraftan; Yükümlü tarafından gümrük beyannamesinde gösterilen vergi tutarı ile gümrük idaresince hesaplanan vergi tutarının eşit olması halinde, gümrük idarelerinin eşyayı teslim etmesi, gümrük vergilerinin yükümlüye tebliği yerine geçer. (GK 197/3)

Sistem-Beyan farkı, yükümlü/beyan sahibinin BİLGE sisteminde 2010/1 sayılı Genelge başta olmak üzere diğer genelge ve yazı vs uyarınca BİLGE Sisteminde gümrük beyanında bulunulması ve onay işlemi alındıktan sonra gümrük idaresince elektronik olarak kontrolünde fark vergi çıkmasıdır. Bu nasıl yapılıyor. Muayene Memuru ekranı beyanname iki kısım olarak geliyor, bir tarafta sistemin hesapladığı vergiler, diğer tarafta yükümlü tarafından hesaplanan vergi tahakkuku.

BİLGE Sisteminde yapılan düzenlemeler çerçevesinde; Sistemin referans amaçlı olarak sunduğu belgeler ile yükümlüsünce beyan edilen belgeler arasında fark bulunması halinde; kabul işlemini yapan memur ile muayene işlemini yapan memura “Dikkat!!! Sistemin hesapladığı vergiler/referans olarak sunduğu belgeler ile yükümlü tarafından beyan edilen vergiler/belgeler arasında farklılık vardır. Devam etmek istiyor musunuz ?” şeklinde uyarı mesajı çıkarılması sağlanmıştır. (RYKGM-05.08.2016/ 17836648 yazı)

Muayene Memurunun kontrolü esnasında tahakkukta fark olması durumu uyarılıyor. Beyan sahibi farkı tespit ederek 44 nolu haneye gerekli bilgileri veya muafiyet kodu vs beyan ediyor. Gümrük İdaresi ise, öncelikle GTİP odaklı olduğundan vergi tahakkukunu muafiyet kodları olmaksızın ya da diğer veriler eksik olarak hesaplıyor.

Gümrük idaresi, Bilge Sistem farkı olan beyannameleri bilgisayar tekniği ile fark olan ve özellikle ithalat vergileri eksik olan gümrük beyannamelerine elektronik inceleme sonucunda tahakkuk zamanaşımı sürecinde ulaşıyor. Akabinde Ek Farka ilişkin Tahakkuk ve Ceza Kararı düzenlenerek yükümlü/beyan sahibine tebliğ ediliyor.

Sorun ne? Sistem-Beyan farkı oluşan beyannamelerde; Ek Tahakkuk ve Ceza Kararlarında sistem beyan farkı nedeni açıkça belirtilmiyor. Kararda vergilere ilişkin tahakkuk oluşması dolayısıyla yasal gerekçe genel olarak 234/1-b oluyor. Çoğu zaman müteselsil sorumluluk kapsamında gümrük müşavirine de ceza kesiliyor.

Çözüm önerim; Gümrük Müşaviri tarafından onaylanması durumunda tescil butonu öncesinde farkın sebebi yazılmasının istenmesi ve sonra işleme devam edilebilmesinin sağlanması, bu farkın sarı-kırmızı hatta cari işlem sırasında ortaya çıkarılarak işlem yapılması, içeriğinin tahakkuk ve ceza kararlarında açıklanması ve yükümlünün haklı olunan durumlarda ek tahakkuk ve ceza kararı düzenlenmemesi.

Diğer yandan mevzuat değişiklikleri ve BİLGE programındaki revizyon yenilemeleri yükümlülüğe, tahakkuka, beyana etki eden veri unsurlarına ilişkin değişikliğin sektöre aktarılması ve tüm uygulayıcılar tarafından net olarak anlaşılması ve farkına varılması gerekiyor. Öğrenmeye yönelik deneme yanılma yöntemine ya da hata ile öğrenilmeye müsait bir sektörde bulunmuyoruz.

Recai HERGÜN

YGM