Endüstri 4.0'a Dair

GİRİŞ

Bu çalışmanın amacı çokça zikredilen, bir çok farklı alanı etkileyen, günümüzdeki ve gelecekteki bir çok alanı şekillendireceğine inanılan endüstri 4.0’ı incelemek.

Günümüzde insansız teknolojilerin hayatımıza girdiği bir süreç olan teknoloji devri ve yepyeni bir dünya olarak sunulan endüstri 5.0 bir başka adlandırmayla toplum 5.0’ın dolaşıma sokulmuştur. Gelin öncelikle Endüstri 5.0’ı kavramak için onun öncülü olan diğer 4 sanayi devriminin tarihsel geçmişi ile gelişimini anlamaya çalışalım.

Bu sebeple çalışmamızda, Endüstri 4.0’ın nasıl ortaya çıktığı, neleri kapsadığı, ondan önceki 3 sanayi devrimi ile bunların konularına değineceğiz.

1. Endüstri 4.0

Endüstri 4.0 yada diğer ifade şekliyle dördüncü sanayi devrimi dediğimizde hemen hepimizin aklına ilk gelen tanımlamalardan biri yapay zekanın üretimin her alanına en verimli şekilde nüfuz etmesidir denilebilir.

Genel bakış olarak endüstri 4.0 endüstriyel üretimde üretim dahilindeki tüm makinaların birbirleriyle entegre olması bir nevi haberleşmesi ve üretime yön vermesidir denilebilir tabiki endüstri 4.0 bununla sınırlı kalmayarak elde edilen verilerin depolanması ve bu verilerin analizinin yapılması suretiyle de işletmelere çok yönlü bir bilgi çıktısı sunuyor.

Bu çıktılar işletmelerin karar vermesinde önemli rol oynamaktadır.

Endüstri 4.0 olarak adlandırdığımız dördüncü sanayi devrimi hiç şüphesiz bir anda ortaya çıkmamıştır. Bu nedenle bugünün teknolojisi olarak görünen endüstri 4.0’a gelene kadar geçirilmiş olan üç sanayi devrimi hakkında kısaca bilgi vermek konunun anlaşılması açısından büyük ehemmiyet taşımaktadır.

İnsanlık tarih boyunca sürekli olarak yeni bir buluş yaparak bugünlere gelmiştir. Avcılık toplayıcılık dönemlerinde insanlık hepimizin bildiği üzere üretmeden tüketme alışkanlığındaydı sonrasında tarım ortaya çıkmış ve insanlık yerleşik hayata geçerek üretmeye başlamıştır. İnsanlık ilk dönemlerde üretimde sadece kendilerinin ve hayvanların beden gücünü kullanmışlar ve sonrasında üretimi arttıran ve hayatı kolaylaştıran icatlar, buluşlar birbirini takip etmiştir.

İlk önceleri takas yoluyla başlayan ticari hayat sonralarında paranın ve kıymetli metallerin alış verişte kullanılmasıyla farklı bir yere doğru evrilmiştir.

Takas mantığında ürettiğin bir ürünün ihtiyacından fazlasını ihtiyacın olan farklı biri ürün üreticisi yada sahibiyle değiştirerek ihtiyaçlarını karşılama güdümü vardır. Oysa ki; para yada kıymetli metallerle ticarette üretilen ürünün ihtiyaç karşılamak üzere takas edilmesi değil üretilen yada tedarik edilen ürünün belirli bir kazanç karşılığında alıcıya satılmasıdır.

Bütün bu süreçler sanayi devrimleri olarak adlandırılan gelişmeleri doğurmuştur. Aşağıda bu devirler hakkında kısaca bilgi vereceğiz.

Devrim; Toplum yaşamında belli bir yeri olan durum ve alanlarda, kökten ve hızlı bir niteliksel değişmedir (Püsküllüoğlu, 2012: 569).

Sanayi; Bilgi, araç ve yöntemlerle, hammaddelerin işlenmiş ve kullanılabilir hale dönüştürülmesidir (Püsküllüoğlu, 2012: 1628-1629).

1.1) 1.Sanayi Devrimi (Endüstri 1.0) :

18.yy İngiltere Buhar Makinesinin icadının gerçekleşmesiyle birlikte buharın ve suyun gücü, buhar makinesiyle üretime aktarılmış o zamana kadar tezgahlarda el emeğiyle yapılan üretim yerine mekanik üretim ortaya çıkmıştır.  Makinelerin üretime katılmasıyla demir-çelik ve tekstil üretimi artmış ülkelerde sermaye birikimi gerçekleşmiştir. Aynı dönemde demir yolu ağlarının gelişmesiyle devrimin daha fazla yayılmasına ve üretim artışına yol açmıştır (alomaliye.com).

Odunun yerini maden kömürü ve su buharının alması hareket gücünü artırdı ve bu da makineleşmeye dolayısıyla da üretimin fabrikalara taşınmasına neden oldu. Artık eski model aile şirketleri yerlerini büyük fabrikalara bırakmıştı (Okay, Endüstri 4.0). 

Daha önce yukarda da ifade ettiğimiz üzere; sanayi devrimlerinin temel nedeni insan yada hayvan gücüyle yapılan işleri makinaların yapmasını sağlayarak daha az sürede daha fazla ürün üretmek ve maliyetleri düşürerek karlılığı arttırmak diyebiliriz. Buna ek olarak ilerleyen sanayi devrimlerinde ürünün makina tarafından üretilmesiyle hata payının da minimize edilmesi amaçlanmıştır.

1.2) 2.Sanayi Devrimi (Endüstri 2.0) :

İnsanlık sürekli tarihi sürekli olarak yeni buluşlara yeni süreçlere ve değişimlere tanıklık etmiştir birinci sanayi devrinde kömür ve buhar sahnedeydi ve makineleşmeye geçişler hızlanmıştı fakat; süreç içerisinde insanlık bu gelişmeleri sürekli ilerletmiştir. Bunun mahsulü olarak da yeni bir sanayi devrimi olan ikinci sanayi devrimi ortaya çıkmıştır.

1860-1914 yılları arasındaki süreci kapsayan İkinci Sanayi Devrimi’nde dünya birçok yeniliğe sahne olmuştur. Başlangıcı İngiliz mucit H. Bessemer’in icat ettiği ucuz çelik üretim yönteminin yaygınlaştığı 1860 yıllarına dayanan İkinci Sanayi Devrimi, Bessemer yöntemiyle, eritilmiş pik demir, alttan verilen havanın oksijeniyle çeliğe dönüşür. Çelik, tren rayları, petrol, elektrik ve kimyasal teknikler sayesinde oluşan bu dönemin yansımaları kısa bir sürece Avrupa, ABD ve Japonya’da da kendini göstermiştir(stendüstri.com).

İkinci sanayi devrinde petrol ve elektrik sahne almıştır. Birinci sanayi devri İngiltere’den başlamıştı ve dolayısıyla birinci sanayi devriminin en büyük faydası İngiltere’ye olmuştu. İkinci sanayi devrimi ise Avrupa’dan başlayarak Amerika’ya yayılmıştır. Avrupa’dan başlaması ve bu devrimde Ford’un kurduğu düzeneğin yayılma alının artmasıyla Almanya ile petrol kaynaklarının çok olması ve sanayinin yayılma alanı bulduğu Amerika devletleri ikinci sanayi devriminde öne çıkan iki devlet olmuştur.

1.3) 3.Sanayi Devrimi (Endüstri 3.0) :

Bilgi çağı yada bilgisayar çağı olarak da adlandırılan üçüncü sanayi devrimiyle artık her alanda kullandığımız bilgisayarlar hayatımıza girmiştir. Aslında hesap makinalarından esinlenerek buluşu yapılan bilgisayarlar ilk üretildiğinde herkesin alabileceği bir fiyatta değildi dolayısıyla ilk zamanlarda toplumun her kesimi bu buluştan faydalanamasa da artık bilgisayarlar hayatımızın her alanında kendine yer bulmuştur.

Otomasyona geçişle birlikte üretim hızlanmış ve işletmeler eski üretim performanslarından daha iyi bir üretim performansı yakalamışlardır. Bu sonuç işletmeleri gelişen iletişim ve ulaşım ağının da etkisiyle ürettikleri ürünleri kendi iç pazarları dışındaki farklı ülke pazarlarına da sunmaya iten faktörler arasında yer almıştır. Bir başka ifadeyle üretim artınca stok artmış olup, ülke içine satılamayacak fazlalıkta stokların farklı ülke pazarlarında değerlendirilebilmesi ve böylelikle ihracat yapabilme potansiyeli yakalanabilmesi işletmeler için önem kazanmıştır. Bütün bu gelişmelerin sonucu olarak bugün sıkça kullanılan küreselleşme kavramı ortaya çıkmıştır.

1.4) Dördüncü Sanayi Devrimi (Endüstri 4.0)

İlk olarak 2011 yılında Almanya’da Hannover Fuarı’nda kullanılan terminoloji günümüzde Dördüncü Sanayi Devrimi olarak yerleşmiş durumdadır (Trenkle, 2014).

Bilişim teknolojileri ile endüstri faaliyetlerini bir araya getirmesiyle endüstrinin yeni bir boyut kazanmasına olanak sağlayan endüstri 4.0’ın hedefleri olarak; üretimde kalitenin arttırılması, üretimde israftan kaçınılması, insan hatasının en aza indirilmesi, maliyetlerin düşürülmesi, çevreye verilen zararın bertaraf edilmesi ve üretilen ürünlerin pazarda rekabet edebilir bir ürün olması olarak sıralanabilir.

Otomasyonun arttırılması, daha etkili ve verimli mal üretmek için verilerle bilgilendirilen akıllı fabrikaların istihdamı ile karakterize edilen ve Endüstri 4.0 olarak da adlandırılan dördüncü sanayi devriminin içindeyiz ve önümüzdeki süreçte toplumların yaşam tarzları, işletmelerin karlılığı, insan kaynakları alanının kariyer planlamasında bazı mesleklerin ortadan kalması bazı mesleklerin ise iş yaşamına girmesi ve ülkelerin ekonomik büyüme stratejileri gibi bir çok alanı etkileyeceği düşünülmektedir.

Esneklik, üreticilerin kitlesel kişiselleştirmeyi kullanarak müşteri taleplerini daha iyi karşılayabilmeleri için geliştirilmiştir ve nihai olarak, pek çok durumda, tek bir üretim miktarıyla verimlilik elde etmeyi amaçlıyor. Akıllı bir fabrika, üretim ortamında daha fazla veri toplayarak ve bunu diğer kurumsal operasyon verileriyle birleştirerek daha iyi kararlar alınmasına olanak tanır (ibm.com).

2012'de yeni IPv4 İnternet Protokolü'nün getirilmesiyle, İnternet üzerinden akıllı nesnelerin kapsamlı ve doğrudan ağ kurulması için yeterli adres bilgileri oluşturulmuştur. Böylece ilk kez kaynakları bilgi, nesneler ve insanlardan oluşan bir ağın olduğu bunun da endüstriyi etkileyeceği açıkça görülmektedir (Sözen, Mescioğlu :2019).

Büyük Veri, Bulut Teknolojisi, Otomasyon, Sistem Entegrasyonu, Nesnelerin İnterneti, Ağ Güvenliği, Çok Katmanlı Üretim, Arttırılmış Gerçeklik ve Simülasyon Endüstri 4.0’ın ana bileşenleri olarak karşımıza çıkmaktadır.