Hükümetler arası bir kuruluş olan Dünya Gümrük Örgütü (Bundan böyle DGÖ olarak anılacaktır.) Ulusal gümrük idarelerinin etkili ve verimli çalışmalarını sağlamak ve geliştirmek amacıyla kurulmuş bağımsız bir kuruluştur.
GATT ’ın ortaya koyduğu gümrük konularını incelemek üzere 1947 yılında 13 Avrupa ülkesinin oluşturduğu Çalışma Grubu’nun çalışmaları 15 Aralık 1950 tarihinde Brüksel’de imzalanan ve 4 Kasım 1952 tarihinde yürürlüğe giren Gümrük İş birliği Konseyi’ni kuran Sözleşme ile neticelenmiştir.
Kurucu Sözleşmesini ilk onaylayan ülke olduğumuz Gümrük İş birliği Konseyi ilk toplantısını aralarında ülkemizin de bulunduğu 17 kurucu üyenin katılımıyla 26 Ocak 1953 tarihinde Brüksel’de yapmıştır.
1994 yılında kurucu Sözleşme’ de değişiklik yapılmadan örgütün adının DGÖ olarak kullanılması kabul edilmiştir. Bugün DGÖ, uluslararası ticaretin %98’ini gerçekleştiren 182 üyeye sahiptir.
DGÖ’ nün temel amaçları şunlardır;
• Uluslararası eşya ticareti ve sınırlar arası insan geçişiyle ilgili gümrük rejimlerinin ve işlemlerinin basitleştirilerek uyumlaştırılması,
• Gümrük işlemlerini basitleştirirken, mevzuatın etkin uygulanmasını ve gümrük suçlarıyla etkin mücadele edilebilmesini temin edecek iş birliği ortamını yaratacak tedbirlerin alınması;
• Değişen şartlara ve mevzuata uyum sağlanması bakımından üye ülkelere teknik yardım sağlanması;
• Gerek üye ülkeler arasındaki gerek diğer uluslararası kuruluşlarla olan iş birliğinin geliştirilmesine yönelik girişimlerde bulunulması;
• Gümrük idarelerindeki insan kaynakları yönetimi, şeffaflık, dürüstlük konuları ile çalışma yöntemleri ve yönetim hususlarında iyileşmeler sağlayacak girişimlerin desteklenmesidir.
DGÖ’ nün Sekretaryası, örgüt’ ün merkezi olan Brüksel/Belçika’da yer almaktadır.
DGÖ Bünyesinde Bulunan Komiteler ve Çalışma Grupları
Dünya Gümrük Örgütü çalışmalarını Konsey ve Politika Komisyonu altında görev yapan çeşitli komite ve çalışma grupları yürütmektedir.
Konsey’e dört teknik komite yardımcı olmaktadır:
• Kıymet Komitesi
• Tarife Komitesi
• Kaçakçılıkla Mücadele Komitesi
• Daimî Teknik Komite
Ayrıca çeşitli Alt Komiteler tarafından çalışmalar sürdürülmektedir.
Dürüstlük Alt Komitesi
Tarafımdan en çok benimsenen komitelerden birisidir katılım düzeyi yüksek ve tüm temsilcilere açık olduğu için olsa gerek. Komite Ocak 2001’de kurulmuştur. Bölge temsilinin dengelendiği, yüksek düzeyli bir gruptur. Gümrük yetkililerinin yanı sıra özel sektör ve uluslararası kuruluş temsilcilerine açıktır. DGÖ Dürüstlük Eylem Planı’nın oluşturulması, geliştirilmesi, uygulanması ve değerlendirilmesinden sorumludur.
Menşe Kuralları Teknik Komitesi
DTÖ Menşe Kuralları Anlaşması uyarınca 1995 yılında kurulan Menşe Kuralları Teknik Komitesi DTÖ Menşe Kurallarının uygulanmasında yetkili olup, DGÖ kapsamında çalışmaktadır. Dolayısıyla toplantılara DTÖ üyeleri katılabilmektedir. DTÖ üyesi olmayan DGÖ üyeleri ise ancak gözlemci olarak temsil edilmektedir.
Gümrük Kıymeti Teknik Komitesi
GATT 1994 Madde VII’ nin Uygulanmasın ilişkin Anlaşma uyarınca 1995 yılında kurulmuş olup, DGÖ kapsamında çalışmaktadır. Dolayısıyla toplantılara DTÖ üyeleri katılabilmektedir. DTÖ üyesi olmayan DGÖ üyeleri ise ancak gözlemci olarak temsil edilmektedir.
Armonize Sistem Komitesi
1988 yılında kurulan Komite ’ye Gümrük ve Ekonomik Birlikler de katılım sağlayabilmektedir. Gümrük ve Ekonomik Birlikler üyeleri ile birlikte sadece bir oy hakkına sahiptir.
Armonize Sistem Revizyon Alt Komitesi
1988 yılında kurulmuştur. Armonize Sistem Komitesi yardımcı organıdır.
Armonize Sistem Çalışma Grubu
1988 yılında kurulmuştur. Armonize Sistem Komitesi ve Konseyin isteği üzerine ve genellikle Armonize Sistem Komitesi’nden hemen önce toplanır.
Bilimsel Alt Komite
Kimyasal ve diğer bilimsel konularda Konsey ve tüm komitelerin danışma organı olarak 1987 yılında kurulmuştur. Aynı zamanda üye ülkelerin gümrük Laboratuvarlarının görüş paylaşma forumudur.
Kaçakçılıkla Mücadele Komitesi
1983 yılında kurulmuştur. Kaçakçılıkla mücadele konusunda çalışmalar bu Komite çerçevesinde yürütülmektedir.
Ticari Kaçakçılıkla Mücadele Çalışma Grubu
2005 yılında kurulmuştur. Kaçakçılıkla Mücadele Komitesi altında kara para aklama, örgütlü suçlar ve terörizmin finansmanı arasındaki ilişkiler üzerinde çalışmalar yapar. Bölge Başkan Yardımcılarınca gösterilen adaylar arasından iki yıl için seçilir. Üyeler tekrar tekrar seçilebilir. Grup, e-posta ve DGÖ üye web sayfası aracılığıyla sürekli çalışır. Yılda en az bir kez üç günü geçmeyen toplantılar yapar.
Elektronik Suçlar Uzman Grubu
2001 yılında kurulmuştur. Kaçakçılıkla Mücadele Komitesi altında görev yapar. İsteyen üye ülke uzman gönderebilir.
Gümrük Kaçakçılıkla Mücadele Yönetim Ekibi
2001 yılında kurulmuştur. Kaçakçılıkla Mücadele Komitesi altında görev yapar.
Küresel Bilgi ve İstihbarat Stratejisi Proje Grubu
2002 yılında kurulmuştur. Küresel Bilgi ve İstihbarat Stratejisi’nin uygulanmasını izler, risk göstergelerini belirler. Elektronik ortamda görüş alışverişinde bulunur.
Daimî Teknik Komite
Gümrük işlemlerinin basitleştirilmesi ve uyumlaştırılması amacıyla 1950 yılında kurulmuştur. DGÖ’nün genel stratejisi ve yürütülen faaliyetlerine ilişkin görüşmeler Daimî Teknik Komite bünyesinde gerçekleştirilmektedir. Nomanklatür ve kıymet dışındaki teknik çalışmaları başlatmakla görevli olan Komite, Uluslararası Ticaret Odası ve Uluslararası Posta Birliği gibi kuruluşlarla iş birliği yapar.
DGÖ/IATA/ICAO API Temas Grubu
Ön Yolcu Bilgisine ilişkin DGÖ/IATA/ICAO Kılavuzu’nun üç kuruluş tarafından takip edilebilmesi amacıyla 2004 yılında kurulmuştur. Dolayısıyla, bu kuruluşların uzmanlarından oluşur. Başkan ve Başkan Yardımcıları bir yıl görev yapar. Yıllık toplanır, gerekirse DGÖ Sekretaryası sanal toplantılar düzenleyebilir.
Konteyner Sözleşmesi İdari Komitesi
1976 yılında kurulmuştur. İki yılda bir veya en az beş üye ülkenin talebi üzerine toplanır. Geçici kabul ile ilgili çalışmalar gerçekleştirir.
İstanbul Sözleşmesi İdari Komitesi
1994 yılında kurulmuştur. Komite’nin belirlediği tarihlerde veya en az beş üye ülkenin talebi üzerine toplanır.
Bilgi Yönetimi Alt Komitesi
1996 yılında kurulmuştur. Gümrük alanında uluslararası ticaretin kolaylaştırılması, gümrük kontrollerinin etkinliğinin arttırılması ve sistemlerin geliştirilerek maliyetlerin azaltılması amacıyla bilgi teknolojinin kullanılması ile ilgili çalışmalar yapar.
DGÖ/UPU Temas Komitesi
1965 yılında DGÖ ile UPU arasındaki bir anlaşma ile kuruluşların yetkili organlarına onayına sunulan kararlar alan bir Çalışma Grubu olarak kurulmuştur.
ATA Sözleşmesi Akit Tarafları Toplantısı
1963 yılında oluşturulmuştur. İstanbul Sözleşmesi İdari Komitesi ile birlikte Brüksel’de toplanır ve kararlar toplantıya katılan üyelerin salt çoğunluğu ile alınır.
Bu ve bunun gibi amaçları ve hedefleri yüksek olan bir kuruluşun temsilciliklerini çoğaltarak sorun teşkil eden konular üzerine eğilmesi gerekmektedir. Ayrıca ihtilafa konu gündem maddelerini kurul ve komitelerde hızla karara bağlamak suretiyle gümrük ve ticaretin şekli konularına yol göstermek öncelikleri arasında olmalıdır.
M. Altay YEGİN
Gümrük Müşaviri
