Resmi adıyla Türkiye Cumhuriyeti ile Büyük Britanya ve Kuzey İrlanda Birleşik Krallığı Arasındaki Serbest Ticaret Anlaşması, 29 Aralık 2020 tarihinde imzalandı.
Anlaşma’nın 13.3 Maddesi uyarınca tarafların birbirlerine iç hukuk usullerinin tamamlanmasını bildirmesi akabinde Anlaşma’nın yürürlüğe girmesi öngörülmüş. Ancak yaşanan hızlı süreç ve devam eden ticaret ile resmi onay süreçleri gecikebileceğinden; iki tarafın birbirine yapacağı diplomatik bildirimle, Anlaşma’nın 1 Ocak 2021 itibaren başlamak üzere uygulanması kararlaştırılmış.
Anlaşmanın detayları şu şekilde:
1- Mal Ticareti:
İngiltere AB üyesi iken ülkemiz ile ticari ilişkileri, AB ile olan tarım ve kömür-çelik anlaşması ile Gümrük Birliği çerçevesinde yönetiliyordu.
Artık ikili ticari ilişkiler bu düzenlemeler kapsamından çıkmış ve geleneksel bir serbest ticaret anlaşmasına dönüştürülmüştür. AB ile ülkemiz arasında olan Tarım Anlaşması ve Kömür ve Çelik Anlaşması kapsamındaki mallardaki tarife tercihleri, İngiltere ile olan Serbest Ticaret Anlaşmasında (STA) da aynen yer almakta.
Ayrıca; Anlaşma’nın Ek 2-B-2a bölümünün tarım ürünlerinde, Tarife Oranı Kotalarını belirlediğini görüyoruz. Tarife Oranı Kotaları; bir ürünün belirli bir hacminin sıfır veya indirimli bir tarifeyle pazara girmesine izin veren düzenlemelerdir. Kotanın üzerindeki ithalatlar, daha yüksek bir tarife oranına tabidir - genellikle MFN oranı. Kota kapsamı ürün ticaretinin düşük volümde olduğunu söyleyebiliriz. İngiltere tarafından yapılan hesaplamaya göre; Türkiye'den bu ürünlerin toplam ithalatları 2019'da toplam 41 milyon £ değerinde. Tarife Oranı Kotaları için; Kaynakça 3’ün 19 ila 25. sayfalarına ve Kaynakça 4’te yer verilen Anlaşmanın Ek 2-B-2a kısmına bakabilirsiniz.
Bundan böyle, Anlaşma uyarınca mallar; tarife tercihlerinden ancak Taraflardan birinin menşeli olması halinde yararlanmaya devam edecek. Yani AB ile olan dış ticaretimiz kapsamı ürünler, Türkiye-İngiltere ikili Menşe Kuralları Protokolü uyarınca menşe kazandıkları müddetçe ithalat vergilerinden muaf olmaya devam edilecek.
Belgesel gereksinimler; (bir sonraki bölümde açıklandığı üzere) daha önce ki ticarete nazaran, yeni menşe kuralları nedeniyle değişecek.
2- Menşe Kuralları:
Türkiye İngiltere STA Menşe Kuralları Protokolünün, geçici bir nitelikte olduğunu söyleyebiliriz. Protokol kapsamı menşe kurallarında esas olarak; (Revize) Pan-Avrupa Akdeniz menşe kurallarına yer verilmiş. İngiltere ile AB arasındaki menşe kuralları imza edildikten sonra Türkiye ile İngilte STA’sında da aynı kuralların geçerli olacağına dair bir anlaşmaya varılmış.
Böylece, İngiltere ve AB arasındaki Ticaret ve İşbirliği Anlaşmasına uygun olarak kısa bir süre içinde menşe kurallarının güncellenmesinin kararlaştırıldığını söylemek yanlış olmaz.
3- Geçiş Önlemleri:
Menşe Kuralları Protokolünün 33. Maddesi uyarınca, Anlaşmanın yürürlüğe giriş tarihinden itibaren 12 ay geçerli olmak üzere, hariçte işleme kapsam dışı olmak üzere, taraflar arasında transitte veya gümrük gözetiminde olan ürünler için Anlaşma kurallarına uyan eşyalar açısından ikili ticarette tercihli tarife ve menşe kurallarının uygulanabileceği yazılmış.
AB tarafından yapılan duyuruya göre de; “Geçiş dönemi bitiminden önce (yani 1 Ocak 2021 tarihinden önce) AB'de, İngiltere'de veya Türkiye'de düzenlenen veya düzenlenen ATR dolaşım belgeleri, ihracatın gerçekleşmesi ile sevkiyat, geçiş süresinin bitiminden önce yapılmış veya sağlanmışsa kaydıyla, serbest dolaşım hükümlerinin uygulanması için gerekli koşulların sağlandığının geçerli bir kanıtı olarak kabul edilecek. 1 Ocak 2021 itibariyle EUR1 ve EUR-MED dolaşım sertifikaları için İngiltere mühürleri kullanılamayacak.”
İngiltere tarafından yapılan duyuruda; “Gümrük antrepoları veya geçici depolamadaki veya 31 Aralık 2020 tarihinde transit halindeki malları da kapsayacak bir geçiş önlemi olarak; 31 Aralık 2020'den sonra 12 aya kadar bir süre için menşe kanıtı olarak 31 Aralık 2020 veya daha önce tarihli ve düzenlenmiş ATR ve EUR1 formlarını kabul edilecektir.”
Türkiye tarafından yapılan duyuruda; “31 Aralık 2020 tarihini 1 Ocak 2021 tarihine bağlayan an itibariyle İngiltere'den Türkiye'ye sevk halinde olan veya Türkiye'ye getirilmiş olup antrepoda ya da serbest bölgeler dahil geçici depolamada bulunan ve henüz ithalat işlemleri tamamlanmamış olan eşya, İthalat Rejim Kararı'nda konuyla ilgili yapılacak ve Resmi Gazete'de yayımlanacak mevzuat hükümlerine uygun olarak, 1 Ocak 2021 tarihinden önce geçerli olan başta Gümrük Birliği olmak üzere tercihli tarife düzenlemelerinden faydalanabilecektir.
1 Ocak 2021 tarihinden önce halihazırda düzenlenmiş ya da düzenlenecek A.TR Dolaşım Belgeleri veya menşe ispat belgeleri, dört aylık ibraz süreleri esas alınmak kaydıyla, İngiltere'de ithalatta 1 Ocak 2021 tarihinden itibaren 12 aylık süre içerisinde geçerli olacaktır.
Söz konusu eşya için 1 Ocak 2021 tarihinde ve bu tarihten sonra normal usulde belge düzenlenmesi/onaylanması/vize edilmesi mümkün olmayıp ancak "sonradan düzenlenen" belgelerin onaylanması mümkün olacaktır. Anılan eşya için düzenlenmiş olan belgelerin 1 Ocak 2021 tarihinden sonra ikinci nüsha olarak vize edilmeleri gerektiği hallerde ise, bu işlemin orijinal belgenin geçerlilik süresi göz önünde bulundurulmak suretiyle ve fakat en geç 1 Mayıs 2021 tarihine kadar (bu tarih hariç) gerçekleştirilmesi gerekmektedir.
Ayrıca, 1 Ocak 2021 tarihi ile söz konusu Yönetmeliğin Resmi Gazete'de yayımlanacağı tarih arasında Türkiye-İngiltere STA çerçevesinde gerçekleştirilmek istenen ithalat işlemleri için geçerli bir menşe beyanı ibraz edilir ise eşyaya ilişkin olarak diğer ülkelere uygulanan kanuni vergi oranı üzerinden teminat alınması suretiyle işlem tesis edilmesi, Yönetmeliğin yayımlanmasının ardından bu tür işlemlerin Yönetmeliğe uygunluğunun değerlendirilerek, uygun ise teminatın çözülmesi, uygun olmayan durumlarda ise irad kaydedilmesi yönünde işlem tesis edilmesi gerekmektedir.”
4- İngiltere İle Özel Menşe Düzenlemesi- Menşe Beyanı:
Tercihli Menşe kanıtı, Türkiye'den İngiltere'ye veya İngiltere'den Türkiye'ye ticaret yaparken tercihli tarifelerden yararlanmak için, ihracatçı tarafından yapılan ürünün menşeine ilişkin beyana dayanmaktadır. Bir örneğine altta yer verilmiştir.
Bu beyanın ihracatçıdan elektronik olarak ithalatçıya doğrudan iletilmesi mümkün olduğu gibi, fatura veya herhangi bir ticari belgede de yer verilebilir ya da bunlara ek yapılabilir.
İngiltere açıklamasına göre: Konşimento kullanılamaz.
Menşe Beyanı Örneği:
Türkçe versiyon:
Bu belge (gümrük onay No: … (1)) kapsamındaki girdilerin ihracatçısı, aksi açıkça belirtilmedikçe, bu girdilerin … (2) tercihli menșeli olduğunu beyan eder.
İngilizce versiyon:
The exporter of the products covered by this document (customs authorisation No … ( 1 )) declares that, except where otherwise clearly indicated, these products are of … ( 2 ) preferential origin.
… (3)
(Yer ve zaman)
… (4)
(İhracatçının imzası, ayrıca beyanı imzalayan kişinin adı açık bir yazı ile belirtilmelidir)
Notlar:
Bir: Türkiye'de yerleşik ihracatçılar için, menşe beyanı onaylı bir ihracatçı tarafından yapıldığında, bu boşluğa onaylı ihracatçının yetki numarası girilmelidir. Menşe beyanı onaylı bir ihracatçı tarafından yapılmadığında, parantez içindeki kelimeler atlanacak veya boşluk bırakılacaktır.
İki: Belirtilecek ürünlerin menşei
Üç: Bilgi belgenin kendisinde yer alıyorsa ihmal edilebilir
Dört: İhracatçının imzalamasının gerekli olmadığı durumlarda, imza muafiyeti, imza sahibinin isminin de muafiyetini ifade eder.
Menşe beyannameleri süresi ve kapsamı:
İngiltere'ye yapılan ithalat için düzenlendiği tarihten itibaren 24 ay, Türkiye'ye ithalat için ise 12 ay süreyle geçerli olacaktır. Burada Anlaşma’da 12 ay veya tarafların ulusal kurallarına göre daha uzun şeklinde yazıldığını görüyoruz.
Menşe beyanı tek sevkiyatı kapsayacağı gibi, uzun dönem tedarikçi beyanı örneği üzere, birden çok sevkiyatı da kapsayabileceği Anlaşmada kayıt altına alınmış.
Yine Protokolün 22. Maddesine göre, menşe beyanı ithalattan sonra iki yıl içinde de düzenlenebilir yazılmış. Bu ilkenin; ülkemizdeki oldukça hareketli menşe belgeleri gelişmeleri ışığında, oldukça radikal olduğunu söyleyebiliriz.
Menşe Kazanım Kriterleri ve Tolerans Kuralı:
İkili ticarette malların "menşeli" olup olmadığının belirlenmesi ile ilgili iki ana kategori var. Bunlar:
a. Tamamen elde edilen ürünler kuralı: Bunlar tek bir ülkede, tamamen elde edilen veya tamamen üretilen mallardır. Örnekler arasında (i) topraktan çıkarılan mineral ürünler ve (ii) orada doğup büyüyen canlı hayvanlar.
b. Önemli dönüşüm kuralı: Bu ürünler, birden fazla ülkeden geliyor ve bu nedenle menşei, malların en son önemli ölçüde dönüştürüldüğü ülkedir.
Üç şekilde belirlenebilir: i. Katma değer - Bu kuralda, ürünün nihai değerinin belirli bir oranı ihracatçı ülkede eklenecektir. ii. Tarife Sınıflandırmasındaki Değişiklik - Bu tür bir kuralda, nihai ürün tamamen farklı bir tarife sınıflandırmasına geçecek şekilde, ithal edilen malzemelerden farklı olmalıdır. iii. Spesifik işleme veya üretim - Bu kural; genellikle katma değer veya tarife değişikliği kurallarının menşe durumunu yeterince belirleyememesinde devreye girer ve menşe kriterlerini karşılamak için belirli işleme ve üretim süreçlerinin gerekli olduğunu belirtir.
Tolerans Kuralı: Genel STA’larımızda yer almayan bir kural. AB’nin İngiltere ile olan Anlaşması’ndan alınmış. Kurala göre yeterli işlem ve işçiliğe tabi olmadan da menşe liste kurallarında belirtilen kesin yüzdeleri aşmamak koşuluyla üçüncü ülke girdilerinin şu şekilde kullanımına izin vermekte:
Kullanılacak girdilerin toplam net ağırlık veya değeri:
(a), Armonize Sistem Bölüm 2 ve 4 ile Bölüm 16'daki işlenmiş su ürünleri dışındaki ürünler olmak üzere Bölüm 4 ila 24 kapsamında ürünlerde Ürünün net ağırlığının% 15'ini geçmemesi,
(b) Bunlar dışındaki ürünler için ürünün fabrika çıkış fiyatının % 15'ini aşmaması, durumunda kullanılabilecektir.
Tekstil burada da hariçtir.
5- Kümülasyon:
Türkiye'den İngiltere’ye Sevkiyatlarda AB Malzemelerini ve İşçiliğini Kullanmak:
50 ila 63. Fasıllar kapsamı tekstil sektörü hariç olmak üzere, ihracatta, AB ülkeleri malzemelerini veya işçiliğini kullanmaya devam edebilirsiniz. Yaptığınız iş veya işlemenin sözleşmede listelenen asgari işlemlerin ötesine geçtiğinden ve diğer ilgili koşulların karşılandığından emin olmalısınız. Detaylı kurallar için, Anlaşma metnindeki Menşe Kuralları Protokolü Ek 2'deki asgari işlemlerin listesine bakınız.
Örneğin, AB'den alınan bir ürünü basitçe paketleme veya etiketleme, İngiltere’ye ihraç için ürüne Türkiye menşei kazandırmaz.
Menşe Protokolü Madde 3/8 ve 4/8 uyarınca; “İngiltere/Türkiye ithalata ilişkin tek taraflı olarak Fasıl 50 ila 63'e giren ürünlerin uygulamasını genişletmeyi tercih edebilir” yazımı incelendiğinde, ilerleyen süreçte kümülasyon kapsamı kurallarda değişiklikler olabileceğini söyleyebiliriz.
EFTA ülkeleri ile kümülasyon:
İsviçre (Lihtenştayn dahil) , İzlanda, Norveç; AB ile aynı kümülasyon kurallarına tabidir.
İngiltere'ye ihracatınızda diğer ülkelerden malzeme ve / veya işlem kullanmak:
Hem İngiltere hem de Türkiye, Menşe Kuralları Protokolü Ek 4'te listelenen diğer ülkelerden biriyle anlaşmaya sahipse, yaptığınız ihracatta malzemeleri kullanmaya ve bazı durumlarda o ülkeden işlemeye devam edebilirsiniz. Yaptığınız çalışma veya işlemenin sözleşmede listelenen asgari işlemlerin ötesine geçtiğinden ve diğer ilgili koşulların yerine getirildiğinden emin olmalısınız.
Bu ülkeler:
a. Cezayir Halk Demokratik Cumhuriyeti
b. Mısır Arap Cumhuriyeti
c. İsrail Devleti
d. Ürdün Haşimi Krallığı
e. Lübnan Cumhuriyeti
f. Fas Krallığı
g. Batı Şeria ve Gazze Şeridi
h. Suriye Arap Cumhuriyeti
i. Tunus Cumhuriyeti
j. Arnavutluk Cumhuriyeti
k. Bosna Hersek
l. Kuzey Makedonya Cumhuriyeti
m. Karadağ
n. Sırbistan Cumhuriyeti
o. Kosova Cumhuriyeti
p. Faroe Adaları ile ilgili olarak Danimarka Krallığı
q. Moldova Cumhuriyeti
r. Gürcistan
s. Ukrayna
6- Üçüncü Ülkeler Üzerinden Ticaret:
Eşyalarınızın gümrük gözetimi altında kalması ve boşaltma, yeniden yükleme veya onları iyi durumda tutmak için tasarlanmış herhangi bir işlem dışında herhangi bir işlemden geçmemesi koşuluyla, başka bir üçüncü ülkeden geçiş mümkün bulunmaktadır.
Örneğin AB üzerinden İngiltere'ye mal ihraç ederken, İngiltere’ye gidecek ürünlerinizin AB gümrüklerinde serbest dolaşıma sokulmaması koşuluyla, sevkiyat kapsamı ürünlerinizi AB topraklarında bölebileceksiniz.
7- AB’de Yetkilendirilen İngiltere Firmaları veya İngiltere’de Yetkilendirilen AB Onaylanmış İhracatçıların Durumu:
İngiltere gümrük makamları tarafından ihracatçılara ve yeniden göndericilere AB onaylı ihracatçı olmaları için verilen izinler artık geçerli değil. Üye Devletlerin gümrük makamları tarafından Birleşik Krallık'ta yerleşik ihracatçılara ve yeniden göndericilere verilen izinler de artık geçerli değil. Bu açıdan gümrüklerde yetkilendirme kontrolleri yapılabileceği unutulmamalı.
Yine, AB ihracatçılarının ve yeniden gönderenlerin Birleşik Krallık gümrük makamları tarafından REX'e kaydı artık geçerli değil. Üye Devletlerin gümrük makamları tarafından Birleşik Krallık'ta yerleşik ihracatçılara ve yeniden göndericilere yapılan kayıtlar da artık geçerli değil.
8- Sağlık ve Bitki Sağlığı Önlemleri:
İngiltere'ye ihracat yapmak için kullandığınız bitki sağlığı sertifikalarında herhangi bir değişiklik yok. Büyük Britanya'ya yapılan ihracatlar için, Türkiye'nin düzenlediği bitki sağlığı sertifikalarında yapılması gereken ek beyannamelerin sadece ifadelerinde değişiklikler olacak.
Kısca; AB-Türkiye arasındaki taahhütler tekrarlandı diyebiliriz.
9- CE İşareti Uygunluk Değerlendirmesi:
Türkiye'de uygunluk değerlendirme ve işaretleme gereksinimleri değişmeyecek. 1 Ocak 2021'den itibaren, herhangi bir zorunlu üçüncü taraf uygunluk değerlendirmesi de, Türkiye tarafından tanınmış bir onaylanmış kuruluş tarafından yürütülmesi koşuluyla mümkün bulunmaktadır.
Türkiye'de yerleşik olanlar da dahil olmak üzere AB tarafından tanınan onaylanmış kuruluşlar tarafından değerlendirilen mallar için geçerli olmak üzere ise; CE işaretini taşıyan belirli mallar 31 Aralık 2021'e kadar İngiltere’de piyasaya sürülmeye devam edebilir.
10- Hizmetler Sektörü ve Yatırımlar:
Hizmetler sektörü, anlaşma kapsamında yer almamakla birlikte, geçiş döneminden sonra Türkiye'ye hizmet sunumunda değişiklik olması beklenmemekte.
İngiltere-Türkiye STA anlaşmasında belirli bir yatırım hükmü bulunmamakta. Bununla birlikte, İngiltere ile ülkemiz, İkili Yatırım Anlaşması'na zaten sahip, bu özel anlaşmada bir değişiklik öngörülmemiş.
Emrah ASLAN
Uludağ Gümrük ve Dış Ticaret Bölge Müdür Yard.
KAYNAKÇA:
1. https://www.gov.uk/guidance/summary-of-the-uk-turkey-trade-agreement
2. https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/948936/ccs1220781734-turkey-trade-pr-accessible.pdf
3. https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/948936/ccs1220781734-turkey-trade-pr-accessible.pdf
4. https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/948974/ccs1220795234-uk-turkey-trade-agreement-text.pdf
5. https://ec.europa.eu/info/sites/info/files/eu-uk_relations-from_the_uk_referendum_to_a_new_trade_and_cooperation_agreement-timeline.pdf
6. https://ec.europa.eu/info/relations-united-kingdom/eu-uk-trade-and-cooperation-agreement_en
7. https://ec.europa.eu/taxation_customs/sites/taxation/files/note_brexit_communication_to_partner_countries.pdf
8. https://ticaret.gov.tr/haberler/turkiye-ile-birlesik-krallik-arasinda-serbest-ticaret-anlasmasi-imzalandi
9. Ticaret Bakanlığı 30.12.2020-60221855 sayılı dağıtımlı yazısı.
